Piękna nasza Ziemia cała: listopada 2017

niedziela, 26 listopada 2017

Europa Polska Kwidzyn zamek

Zamek w Kwidzyniu - Opis PolskieZabytki.pl

Europa Polska Kunów pałac

Pałac von Warnsdorf, von Rechenberg, von Schaffgotsch, von Hober w Kunowie - Opis PolskieZabytki.pl

Europa Polska Kunowo dwór

Dwór w Kunowie - Opis PolskieZabytki.pl (nie istnieje)

Europa Polska Krzyżownica dwór

Dwór Sokolnickich w Krzyżownicy - Opis PolskieZabytki.pl

Europa Ukraina Krystynopol (Chervonohrad) pałac

Pałac Salezego Potockiego w Krystynopolu (Chervonohrad, Ukraina)

Historia Pałacu.

Barokowy pałac stoi na krawędzi doliny Bugu. Wzniesiony został w latach 1756-1762 dla Franciszka Salezego Potockiego według projektu Pierre'a Ricaud de Tirregaille'a a przebudowany został w 1872 r. Niegdyś był wspaniałą, rezydencją, lecz na przestrzeni dziejów stracił wiele z XVIII wiecznej świetności, do czego przyczyniły się częste zmiany właścicieli, niedostatek środków finansowych, pożary i zniszczenia wojenne, np. podczas I wojny Światowej kwaterujący w pałacu żołnierze powyrywali niemal wszystkie drzwi i okna, rozbili piece i kominki.

Po II wojnie Światowej w pałacu umieszczono szkołę. Później wzniesiono nowy budynek szkolny, w stylu radzieckim, który stanął tuż przed fasadą pałacu, na miejscu dawnej bramy wjazdowej, zaburzając układ przestrzenny rezydencji i odcinając ją od centrum miasteczka. Przy okazji rozebrano otaczające paradny dziedziniec oficyny. W miejscu pięknego parku w stylu francuskim na błoniach ciągnących się w stronę Bugu znajduje się szkolne boisko. Tylko od strony południowej zachowała się część murowanego ogrodzenia z pocz. XX w. Sam pałac, co prawda ocalał, ale jest mocno zdewastowany i od wielu lat w remoncie.. Pałac jest symetryczną budowlą z nieco cofniętym piętrowym korpusem centralnym oraz dwoma parterowymi skrzydłami bocznymi. Korpus centralny ma od frontu ryzalit o zaokrąglonych narożnikach, poprzedzony niskim portykiem o dwóch parach kolumn dźwigających balkon, a od strony ogrodu również ryzalit oraz dwa narożne alkierze. Na wystrój elewacji składają się pilastry i listwowa oprawa okien. Wszystkie części budowli są nakryte łamanymi dachami mansardowymi. Wnętrza pałacu są zdewastowane, zachowały się tylko resztki bogatego niegdyś wystroju. W ogromnym budynku zagospodarowanych jest tylko kilka pomieszczeń, w których urządzono skromne muzeum historii religii (przeniesione z klasztoru bazylianów) z kolekcją ikon, rzeźb sakralnych i starodruków. W jednej z sal znajduje się ekspozycja poświęcona dawnym siedzibom ziemiańskim.

Historia Krystynopola.

Krystynopol został założony w 1692 r. na gruntach wsi Nowy Dwór przez właściciela okolicznych dóbr, wojewodę krakowskiego i hetmana polnego koronnego Feliksa Kazimierza Potockiego (zm. 1702). Nazwę otrzymał od imienia żony hetmana, Krystyny z Lubomirskich. Potocki wybudował tu jednocześnie swą rezydencję, a w 1696r. ufundował w Krystynopolu klasztor bernardynów z kościołem, parafia powstała jednak przy nim dopiero w 1797 r. Posiadłość odziedziczył następnie jego syn Józef (zm. 1723), strażnik wielki koronny i starosta bełski.

Największy rozkwit Krystyrtopola nastąpił za czasów syna Józefa, wojewody kijowskiego Franciszka Salezego Potockiego (1700-1772), jednego z najbogatszych magnatów ówczesnej Rzeczypospolitej. Posiadał on ogromne dobra, liczące kilkaset wsi oraz kilkadziesiąt miast, głównie na Rusi i Ukrainie. Był rzecznikiem wolności szlacheckiej, prowadził nawet na własną rękę politykę zagraniczną, utrzymując kontakty z Petersburgiem, Portą Ottomańską i hospodarami wołoskimi. Na główną siedzibę wybrał właśnie Krystynopol, gdzie na miejscu starego pałacu wybudował w latach 1756-1762 wspaniałą rezydencję, a w 1763 r. ufundował klasztor bazylianów. Wojewoda utrzymywał w Krystynopolu liczny dwór, który obowiązywała etykieta wzorowana na monarszej. Dysponował też własnym wojskiem. Zmarł w Krystynopolu, wkrótce poszła za nim jego żona Anna. W 1772 r. w miejscowym kościele bernardynów w krótkim odstępie czasu odbyły się dwa niezwykle uroczyste pogrzeby małżonków, w których brali udział najwyżsi dostojnicy kościelni i magnateria.

Następnym dziedzicem Krystynopola był słynny syn Franciszka Salezego, wojewoda ruski Szczęsny Potocki (1751 1805), targowiczanin, znany wcześniej z tragicznej historii miłosnej zakończonej gwałtowną Śmiercią Getrudy Komorowskiej. W 1761 r. wojewoda sprzedał Krystynopol księciu Adamowi Ponińskiemu, a swoją główną rezydencję przeniósł do Tulczyna. Niechlubną sławę zdobył w 1792 r. jako jeden z głównych inicjatorów konfederacji targowickiej, której był marszałkiem. W 1793 r. wyjechał za granicę, w dwa lata później powrócił do swych dóbr na Ukrainie, gdzie w 1796 r. dla drugiej żony, Zofii Willowej, urządził piękny park Zofiówka pod Humaniem. W dniu 28 maja 1769 r. stacjonujący w Krystynopolu oddział konfederatów barskich pod dowództwem Kaniowskiego został rozbity przez wojsko rosyjskie pod dowództwem Iwana Drewicza; poległo 123 konfederatów. W 1771 r. pod miasteczkiem doszło do starcia pomiędzy oddziałami rosyjskimi i austriackimi, swobodnie penetrującymi wówczas Ziemię Lwowską. Krystynopol zajęli Austriacy, co wkrótce usankcjonował traktat rozbiorowy. Ponieważ dobra krystynopolskie były znacznie zadłużone, wkrótce przejął je od Ponińskich rząd austriacki, który zaczął wyprzedawać poszczególne folwarki. W końcu XVIII w. Krystynopol wydzierżawiła kasztelanowa kamieńska Katarzyna z Potockich Kossakowska (1722-1803), znana w owym czasie dama prowadząca szeroką działalność polityczną. Zamieniła ona na krótko krystynopolski pałac w ożywiony ośrodek życia towarzyskiego i rezydowała w nim do śmierci.

W 1808 r. rząd sprzedał Krystynopol wraz z mocno okrojonym kluczem dóbr hr. Adamowi Starzeńskiemu. W następnych latach majątek często zmieniał właścicieli, którymi po Starzeńskich byli kolejno: Ożarowscy, Pawłowscy, Fuclisowie i Wiśniewscy. W 1855 r. byłw ręku szambelana cesarskiego Tadeusza Wiśniewskiego (1824-1888), a następnie jego syna Stanisława. W 1884 r. przez Krystynopol przeprowadzono linię, kolejową z Sokala do Jarosławia. W końcu XIX w. miasteczko liczyło 3,5 tys. mieszkańców, z czego ponad 70 procent stanowili Żydzi. Tradycyjnym zajęciem ludności było szewstwo. W sierpniu 1914 Krystynopol zajęły wojska rosyjskie, w czerwcu 1915 r. odzyskali go Austriacy, po czym przez kilka tygodni miasto leżało na linii frontu przebiegającej wzdłuż Bugu. Podczas wojny polsko-ukraińskiej w 1919 r. w okolicy toczyły się zacięte walki. W dniu 31 stycznia oddziały polskiej kawalerii pod dowództwem płk. Leona Berbeckiego zajęły Krystynopol, jednak już następnego dnia musiały wycofać się do Bełza. Przez następne kilka miesięcy front przebiegał bezpośrednio na zachód od Krystynopola. Miasto wróciło w polskie ręce dopiero 16 maja w wyniku wielkiej ofensywy w Galicji Wschodniej.. W okresie międzywojennym Krystynopol był siedzibą gminy w powiecie sokalskim i liczył ok. 5 tys, mieszkańców. W 1926 r. Stanisław Wiśniewski sprzedał zadłużony majątek ze zniszczonym podczas wojny pałacem płk. Zygmuntowi Lityńskiemu. Ten w 1936 r. odstąpił pałac i park władzom powiatowym w Sokalu, które planowały uruchomić tu szkole rolniczą.. W dniu 19 września 1939r. wkraczające do Krystynopola wojaka niemieckie spaliły jego drewniane centrum, zamieszkane niemal wyłącznie przez ludność żydowską. W rezultacie ogromna większość Żydów opuściła miasteczko, które znalazło się w granicach Generalnej Guberni, przy samej granicy z ZSRR poprowadzonej wzdłuż Sołokiji i Bugu. W 1942 r, pozostałych żydowskich mieszkańców miasteczka hitlerowcy wywieźli do obozów zagłady. Od jesieni 1943 r. polska ludność z Krystynopola i okolicznych miejscowości zagrożona atakami UPA chroniła się na noc w klasztorze bernardyńskim. Na początku 1944 r niemal wszyscy Polacy wyjechali na zachód; część z nich wróciła po zajęciu Krystynopola przez Armię Radziecką w dniu 17 lipca 1944 r., gdy jednak front przesunął się dalej na zachód, nacjonaliści ukraińscy znowu się uaktywnili.

Po II wojnie Światowej Krystynopol znalazł się na terytorium Polski, tuż przy granicy z ZSRR poprowadzonej wzdłuż Bugu i Sołokiji. Znajdowała się tu siedziba gminy, a także strażnica WOP i posterunek MO, który był kilkakrotnie atakowany przez UPA. Najpoważniejszy atak, przeprowadzony przez oddział pod dowództwem Sztyla, miał miejsce 6 pażdziernika 1946 r. Milicjanci odparli go kosztem 2 zabitych, lecz napastnicy zamordowali w miasteczku 15 osób i spalili część zabudowy.

W latach 1946-46 część ludności ukraińskiej z okolicy przesiedlono w głąb Ukraińskiej SSR, a pozostałą część w 1947 r. na polskie ziemie zachodnie i północne.

W 1951r. po zmianie granic, z kolei Polaków z Krystynopola przesiedlono do wsi w rejonie Ustrzyk Dolnych. Miejscowość przyłączono do ZSRR, nadano jej prawa miejskie i zmieniono nazwę na Czerwonohrad.